Γίνε κι εσύ ταξιδιώτης (ΚΣΕ ΠΡΑΚΣΙΣ 2009-2010)

ΣΕΝΑΡΙΟ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ   ΓΙΑ ΤΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ

1. Τίτλος : «Γίνε κι εσύ ταξιδιώτης»  

2. Ταυτότητα

·           Δάσκαλος: Δροσάτος Δημήτριος

·           Γνωστική περιοχή: Το σενάριο αυτό αφορά στο γνωστικό αντικείμενο της γεωγραφίας. Είναι συμβατό με το σχολικό αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών.

·           Θέμα:  Τα γεωγραφικά διαμερίσματα και οι περιφέρειες της Ελλάδας.

3. Σκεπτικό της δραστηριότητας.

·           Καινοτομίες: Χρήση Η/Υ  και συγκεκριμένων λογισμικών (Google Earth, Google maps, Power Point). Οι Τ.Π.Ε.  μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως  γνωστικό εργαλείο και να ενισχύσουν τη μαθησιακή διαδικασία, αφού υποστηρίζουν  διερευνητικού και ανακαλυπτικού τύπου μαθησιακές καταστάσεις. Οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες που προτείνονται  συμβάλλουν στην καλλιέργεια της δημιουργικής έκφρασης και της κριτικής σκέψης, στην απόκτηση στάσεων και δεξιοτήτων απέναντι σε προβληματικές καταστάσεις. Επίσης,  γίνεται σύνδεση με άλλες επιστήμες, ενίσχυση ικανότητας λογικών διεργασιών για την επίλυση προβλημάτων, άσκηση στη σαφή διατύπωση νοητικών συμπερασμάτων και  στην αξιοποίηση των Τ.Π.Ε..

·           Προστιθέμενη αξία: Οι Τ.Π.Ε. προωθούν δραστηριότητες επικοινωνίας και αναζήτησης πληροφοριών. Ο Η/Υ  προωθεί τις υπάρχουσες εμπειρίες των μαθητών, παρέχει νέες  καθώς και αυθεντικές εμπειρίες στους μαθητές σχετικά με τη διαδικασία οικοδόμησης της γνώσης, υποστηρίζει την ενσωμάτωση της  μάθησης  σε ρεαλιστικά περιβάλλοντα, ενθαρρύνει την έκφραση των απόψεων, των αντιλήψεων και των ιδεών των μαθητών στο πλαίσιο της μαθησιακής διαδικασίας. Επιπλέον, προωθεί την εμπέδωση της μάθησης και  ενθαρρύνει χρήσεις πολλαπλών μορφών αναπαράστασης της πραγματικότητας.

·           Γνωστικά – διδακτικά προβλήματα: Οι μαθητές σε μεγάλο βαθμό συγχέουν τα γεωγραφικά διαμερίσματα με τις περιφέρειες, αφού υπάρχει διαφορετική ανακατανομή (νομού – διαμερίσματος).  Έτσι, θα είναι σε θέση να διαχωρίζουν και να εντοπίζουν σωστά, όταν τους ζητηθεί να αναγνωρίσουν και να επιλέξουν.

4. Πλαίσιο εφαρμογής.

·           Σε ποιους απευθύνεται: Το σενάριο απευθύνεται σε μαθητές της Ε’ τάξης του Δημοτικού Σχολείου.

·           Χρόνος υλοποίησης: Το σενάριο θα ολοκληρωθεί σε 2 διδακτικές ώρες.

·           Χώρος υλοποίησης: Οι μαθητές θα εργαστούν στην αίθουσα υπολογιστών.

·           Προαπαιτούμενες γνώσεις των μαθητών: Οι πρότερες γνώσεις των μαθητών είναι πολύ σημαντικές ώστε να αποτελέσουν πρόσφορο έδαφος για την οικοδόμηση των νέων γνώσεων. Οι μαθητές ήδη γνωρίζουν για τη διοικητική διαίρεση της χώρας και τον τρόπο οργάνωσής της σε επίπεδο νομού, καθώς και τους κυριότερους λόγους για τους οποίους η Ελλάδα διαιρέθηκε σε μικρότερα τμήματα (νομούς, δήμους, κοινότητες). Επίσης, γνωρίζουν τις βασικές δεξιότητες χρήσης του Η/Υ  και είναι σε θέση να ανταποκριθούν στις δραστηριότητες που θα τους δοθούν.  

·           Απαιτούμενα βοηθητικά υλικά και εργαλεία: Κατά την πραγματοποίηση του σεναρίου θα χρειαστούν  Ηλεκτρονικοί Υπολογιστές, λογισμικά εξάσκησης (Google Earth, Google maps), λογισμικό παρουσίασης (Power Point),  ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια (el.wikipedia), εκτυπωτής και σαρωτής, προτζέκτορας, χάρτες,  διαδίκτυο – μηχανές αναζήτησης και φύλλα εργασίας  με σχετικές δραστηριότητες.

·           Κοινωνική ενορχήστρωση της τάξης: Στην αίθουσα Η/Υ του σχολείου θα χρησιμοποιηθεί η ομαδοσυνεργατική μέθοδος. Οι μαθητές θα εργαστούν σε ομάδες 2 – 3 ατόμων ανά υπολογιστή. Ο εκπαιδευτικός συντονίζει τη διαδικασία, εμψυχώνει, ενθαρρύνει για συνεργασία, καθοδηγεί τους μαθητές και τους δίνει κίνητρα να εκφράσουν τις απόψεις τους και να αξιολογήσουν τις απόψεις των συμμαθητών τους, ώστε να αναπτύξουν την κριτική τους σκέψη. Η εργασία σε ομάδες ευνοεί την αλληλοβοήθεια, την ανταλλαγή απόψεων και την αυτενεργό  διερεύνηση του θέματος. Όλοι οι μαθητές σταδιακά αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες, οικοδομούν τη νέα γνώση και μαθαίνουν «πώς να μαθαίνουν».

·           Στόχοι της δραστηριότητας.

Οι μαθητές με την ολοκλήρωση της διδασκαλίας θα πρέπει:

Ως προς το γνωστικό αντικείμενο:

Ø     να αντιλαμβάνονται τη διαφορά  γεωγραφικού διαμερίσματος και περιφέρειας.

Ø     να γνωρίζουν τις περιφέρειες και τα γεωγραφικά διαμερίσματα της Ελλάδας.

Ø     να  εντοπίζουν στο χάρτη τα γεωγραφικά διαμερίσματα και τις περιφέρειες.

Ø     να  αντιλαμβάνονται ότι δεν είναι απαραίτητο να ταυτίζονται γεωγραφικά τα γεωγραφικά διαμερίσματα και οι περιφέρειες.

Ως προς τη μαθησιακή διαδικασία:

Ø     να αναπτύξουν δεξιότητες επικοινωνίας και συνεργασίας.

Ø     να τονώσουν την αυτοπεποίθηση και την αυτοεκτίμησή τους μέσα από ομαδοσυνεργατικές δραστηριότητες.

Ø     να είναι σε θέση να γνωρίζουν τι γνωρίζουν και να χρησιμοποιούν τις προηγούμενες γνώσεις τους στην οικοδόμηση νέων εννοιών.

Ø     να διατυπώσουν συμπεράσματα και να αναπτύξουν την κριτική τους ικανότητα.

Ως προς τη χρήση  των Τ.Π.Ε.:

Ø     να αναπτύξουν θετική στάση απέναντι στον Η/Υ ως εργαλείο άντλησης πληροφοριών.

Ø     να εξοικειωθούν με τη χρήση των λογισμικών.

5. Ανάλυση της δραστηριότητας.

-            Η ροή εφαρμογής των δραστηριοτήτων:

1^η φάση

Κατά την πρώτη φάση του σεναρίου οι μαθητές είναι συνδεδεμένοι με το blog του δασκάλου.  Ως έναυσμα  για την πρόκληση ενδιαφέροντος παρουσιάζονται με προτζέκτορα οι δύο χάρτες της Ελλάδας, ο ένας με τα γεωγραφικά διαμερίσματα και ο άλλος με τις περιφέρειες. Ζητάμε  από τους μαθητές να γίνουν ταξιδιώτες στη χώρα τους. Μέσα από την περιπλάνηση τους αυτή θα πρέπει να μπορέσουν να διακρίνουν τις διαφορές που υπάρχουν στους δύο χάρτες. Μέσα από αυτό το συναρπαστικό ταξίδι, γίνεται συζήτηση και δίνεται ο ορισμός των γεωγραφικών διαμερισμάτων και των περιφερειών. Δίνουμε τον αριθμό στο καθένα από αυτά και  ταυτόχρονα πατούν πάνω στους χάρτες για να τους μεγεθύνουν και να τους παρατηρήσουν πιο αναλυτικά. Προτείνεται στους μαθητές να πατήσουν στη λέξη διαμερίσματα και με το σύνδεσμο ανατρέχουν στην ιστοσελίδα «e-γεωγραφία» που τους δίνει πληροφορίες  για τη μεγαλύτερη πόλη κάθε διαμερίσματος και τον πληθυσμό της. Στη συνέχεια, πατούν ξεχωριστά το σύνδεσμο (el.wikipedia) για κάθε γεωγραφικό διαμέρισμα και διαβάζουν ιστορικές πληροφορίες και τα ιδιαίτερα στοιχεία κάθε διαμερίσματος. Το ίδιο γίνεται και για τις περιφέρειες. Τις εντοπίζουν και γίνεται συζήτηση για κάθε μία από αυτές. Μετά από αυτό οι μαθητές καλούνται να βρουν ποια  γεωγραφικά διαμερίσματα και ποιες περιφέρειες της χώρας ταυτίζονται γεωγραφικά.

2^η φάση

Μετά την ολοκλήρωση της παρουσίασης δίνονται στους μαθητές τα φύλλα εργασίας κατασκευασμένα με επεξεργαστή κειμένου, τα οποία περιέχουν ερωτήσεις που αφορούν την κατανόηση των βασικών σημείων του μαθήματος. Οι μαθητές καλούνται να απαντήσουν τις ερωτήσεις αυτές προκειμένου να διαπιστωθεί ο βαθμός κατάκτησης των βασικών εννοιών. Στη συνέχεια, οι μαθητές με τη βοήθεια του προγράμματος δορυφορικής περιήγησης Google Earth πληκτρολογούν το γεωγραφικό διαμέρισμα που τους ενδιαφέρει για να δουν τη δορυφορική εικόνα του. Έπειτα, θα παίξουν ένα παιχνίδι στον υπολογιστή που λέγεται «Παιχνίδι με τους νομούς» το οποίο βρίσκεται στη διεύθυνση   geogr.eduportal.gr Θα πρέπει να τοποθετήσουν τον κάθε νομό στο σωστό γεωγραφικό διαμέρισμα. Ακόμα, θα παρουσιαστεί ένα βίντεο με τίτλο «Υπέροχη Ελλάδα» που μαζί με την κατάλληλη μουσική παρουσιάζει διάφορα γεωγραφικά σημεία και ιστορικές τοποθεσίες. Τέλος, σε κάθε ομάδα  ζητείται να αναζητήσει στο διαδίκτυο παραδοσιακά τραγούδια από ένα γεωγραφικό διαμέρισμα και τα παρουσιάζουν στους συμμαθητές τους. Έτσι, δημιουργείται μία ευχάριστη ατμόσφαιρα.

-            Τα εργαλεία:  Η διεξαγωγή  της διδασκαλίας θα γίνει μέσα από το blog του δασκάλου. Με το λογισμικό παρουσίασης  (Power Point) θα γίνει η αφόρμηση του μαθήματος και το ταξίδι των μαθητών στην Ελλάδα. Το λογισμικό γενικής χρήσης (Επεξεργαστής κειμένου) θα χρησιμοποιηθεί στη δημιουργία των φύλλων εργασίας και η Ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια (el.wikipedia) στην αναζήτηση πληροφοριών. Στους Η/Υ του εργαστηρίου θα πρέπει να είναι εγκατεστημένο το λογισμικό Google Earth (ανοιχτό, ελεύθερο λογισμικό οπτικοποίησης της Γης) . Το λογισμικό αυτό παρέχει δορυφορικές εικόνες υψηλής ευκρίνειας για όλη την υδρόγειο, καθώς και περιήγηση σε τρεις διαστάσεις. Παρέχει πρόσθετες πληροφορίες για: συντεταγμένες, γεωγραφικά διαμερίσματα, καθώς και την περιήγηση από διαφορετική οπτική γωνία. Μπορεί να συνδυαστεί με το λογισμικό του Google maps ώστε να προσφέρει τη δυνατότητα σύνθεσης δορυφορικών φωτογραφιών και χαρτών.

-          Οι πηγές: Τα μέλη της κάθε ομάδας για να πετύχουν αυτά που τους ζητούνται, μπορούν να επισκεφτούν συγκεκριμένους δικτυακούς τόπους (π.χ.http://earth.google, http://el.wikipedia.org, http://geogr.eduportal.gr, http://www.youtube, http://google.com). Θα μπορέσουν έτσι να αναζητήσουν πληροφορίες, να δουν δορυφορικές εικόνες, να παίξουν παιχνίδια, να δουν βίντεο, να βρουν παραδοσιακά τραγούδια και ιστορικά στοιχεία της κάθε περιοχής. 

-            Αναφορά στο ρόλο και την κοινωνική ενορχήστρωση της τάξης: Κατά τη διάρκεια της παρουσίασης  γίνονται σχολιασμοί από το δάσκαλο και από τα παιδιά των σημείων που κέντρισαν το ενδιαφέρον τους. Ο δάσκαλος δίνει εξηγήσεις σε σημεία που θέλουν διερεύνηση και λύνει πιθανές απορίες τους. Έτσι, έχουμε τρεις βασικές μορφές διδασκαλίας:

©  Εργασία με το σύνολο της τάξης.

©  Ατομική εργασία.

©  Ομαδική εργασία (2 – 3 μαθητών)

-          Αξιολόγηση: Η  αξιολόγηση γίνεται καθ’ όλη τη διάρκεια του σεναρίου. Κάθε ομάδα παρουσιάζει τα στοιχεία που συνέλεξε, τις δραστηριότητες, τα μαθησιακά έργα τα οποία υλοποίησε και τα συμπεράσματα στα οποία οδηγήθηκε, στις υπόλοιπες ομάδες. Τέλος γίνεται ένας δημιουργικός διάλογος με ερωτήσεις και σχόλια από τις άλλες ομάδες. Όλοι μαζί αξιολογούν το έργο συνολικά και τη λειτουργικότητα κάθε ομάδας. Η αξιολόγηση των εργασιών των μαθητών γίνεται αναφορικά με:

©   την ανάπτυξη πρωτοβουλιών στην εκτέλεση των μαθησιακών έργων.

©   τη συνεργασία και τη διαμαθητική επικοινωνία που αναπτύχθηκε στο πλαίσιο των ομάδων και της σχολικής τάξης για την υλοποίηση των δραστηριοτήτων.

©   την  αξιοποίηση διαδικτυακών διευθύνσεων και λογισμικών  προκειμένου να συλλέξουν πληροφορίες και να παράγουν υλικό από κείμενα και εικόνες, το οποίο παρουσιάζουν στους συμμαθητές τους.

©   την ποιότητα της επιχειρηματολογίας και των διαλόγων που αναπτύσσουν προκειμένου να παρουσιάσουν και να υποστηρίξουν τη γνώμη τους.

©   την κατανόηση και παρουσίαση με πληρότητα της αποστολής που ανέλαβαν.

6.        Επέκταση  της δραστηριότητας.

Το σενάριο μπορεί να επεκταθεί συνδέοντας το περιεχόμενο με την Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή. Μπορούμε να προσομοιώσουμε ένα πρόβλημα ή ένα έργο που πρέπει να γίνει σε επίπεδο νομαρχίας ή περιφέρειας, καθώς και τους αντίστοιχους ρόλους  των νομαρχών και των περιφερειαρχών. Θα πρέπει να βρουν τρόπους  λήψης αποφάσεων, επικοινωνίας και συνεργασίας μεταξύ τους. 

7.        Βιβλιογραφία.

©  Βιβλίο μαθητή, «Μαθαίνω την Ελλάδα», Γεωγραφία Ε’ Δημοτικού, Οργανισμός Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων, 2009, Αθήνα

©  Βιβλίο δασκάλου, «Μαθαίνω την Ελλάδα», Γεωγραφία Ε’ Δημοτικού, Οργανισμός Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων, 2009, Αθήνα

©  Ματσαγγούρας Γ. Ηλίας, Η σχολική τάξη (τόμος Α’), 2001, Αθήνα

©  Πυργιωτάκης Ε. Ιωάννης, Εισαγωγή στην Παιδαγωγική Επιστήμη, εκδόσεις Ελληνικά γράμματα, 2000, Αθήνα